ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARINA KARŞI BİLİNÇLİ EBEVEYNLER - CİNSEL İSTİSMAR

ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARINA KARŞI BİLİNÇLİ EBEVEYNLER

CİNSEL İSTİSMAR

ÇOCUK KİMDİR?

5237 sayılı Türk Ceza Kanunun 6. maddesinde çocuk; henüz onsekiz yaşını doldurmamış kişi olarak tarif edilmiştir.

Medeni hukukta “çocuk”, ana ve babaya soy bağıyla bağlı olan, ana babanın soyundan gelen, onlardan türeyen kişi olarak tarif edilebilir. Bu anlamda çocuk, 6 yaşında olabileceği gibi 60 yaşında da olabilir. Medeni Kanunda çocuk tabiri kullanılırken ana ve babanın evladı olarak belirtildiği için, yaş sınırı söz konusu değildir. Bu nedenle medeni hukukta çocuk kavramını ergin olmayan küçük kavramıyla özdeşleştirmekten sakınmak gerekir.

Medeni Kanunun “velâyet” başlığı altında 346. maddede, çocuğun korunmasına ilişkin hükümler açıklanmaktadır. Yukarıda belirtilen anlam çerçevesinde bakıldığında, bu hükümlerin, yaş sınırı gösterilmeksizin herkesin korunmasını düzenlediği düşünülebilir ise de, “velâyet” başlığının 335. maddesinde, “ergin olmayan çocuk” şeklinde bir giriş yapılması nedeniyle, çocuğun korunmasına ilişkin hükümlerin ergin olmayan çocuğu kapsadığı şeklinde değerlendirme yapılması daha uygun olacaktır. Kısaca Medeni Hukuk anlamında çocuğu, 18 yaşından küçük kişi olarak belirtebiliriz. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları sözleşmesinde de bu tarif yapılmıştır.

18 yaşına kadar her birey çocuktur.

ÇOCUKLARDA GELİŞİM DÖNEMLERİ

Bilinçli tüketici, herhangi ürünün kullanma klavuzuna bakar, üretim ve son kullanma tarihlerini, ihtivasını kontrol eder, üretim aşamaları, korunması vb ile ilgili bilgi sahibi olmak ister. Tüm bunlar ürünün kalite standartları ile birlikte geçmişini öğrenmemizi, tüketilebilirliği konusunda fikir edinmemizi sağlar.

Herhangi bir ürünle çocuğu bir tutarak değerlendirme yapmayacağım elbette. Ancak bir ürün için dahi geçmişi ve geleceği ile ilgili bilgi sahibi olarak kullanmayı, sahip olmayı tercih etmenin önemi ortadayken, bir insan canlısının temel ihtiyaçlarının neler olduğu konusunda bilinçlenmenin vurgusunu yapmak için böyle bir girişi tercih ettim. Çocukluk kendi içinde dönemsel olarak farklı özellikler taşımaktadır. Bu dönemlerde çocukta bedensel, zihinsel, ruhsal yönden gelişimsel farklılıklar vardır. Bu özellikler göz önünde tutularak değerlendirme yapılmadığı, davranışlar buna göre şekillenmediği sürece sağlıklı bir ebeveyn-çocuk ilişkisinden söz etmek mümkün olmayacaktır. Ayrıca çocukların dönemsel olarak yaşadıkları farklılıklar ve bu farklara bağlı oluşabilecek durumlar ihmal ve istismar belirtilerini açıklayabilmemiz için belirleyici olacaktır.

Bu dönemler ve en temel ayırt edici özelliklerine bakalım.

0-1 yaş (Bebeklik dönemi)

Anne-çocuk arasındaki fiziksel bağ devam ederken annenin çocuğun ihtiyaçlarına karşılık vermesi ve bunun sürekliliği çocukta "temel güven" duygusunun gelişmesini sağlayacaktır.

Çocuğa bakım verenin, çocuğun ihtiyaçlarını tespit ederek yeterli desteği vermesi, duygusal olarak ihtiyaçlarını karşılaması ve sevmesi, yeterli anne desteğinin sağlanması çocuğun yararı gereğidir.

Bu dönemde kazanılması beklenen “temel güven” duygusunun desteklenmemesi halinde çocukta “güvensizlik, karamsarlık” duyguları gelişecektir.

1-3 yaş (Anal dönem)

Çocuğun temel haz bölgesi “anal bölge” dir. Bu dönemde tuvalet alışkanlığı gelişmeye başlar. Artık yürümeye ve konuşmaya başlayan çocuk “özerk dönem”dedir. Çocuğun özerk davranışlarına nedensiz ve sıklıkla ket vurulması çocukta kuşku ve utanç duygularının gelişmesine neden olacaktır. Bakım verenin, ebeveynin sabırlı davranması, gerektiğinde sınır koyması önemlidir. Bu dönemde çocuk ben merkezcidir, baskıcı yaklaşmamaya özen gösterilmelidir.

3-6 yaş (Fallik dönem)

Bu dönemde çocuğun haz alanı cinsel organıdır. Masturbasyon davranışları görülebilir. Böyle bir durumla karşılaşıldığında çocuğun ilgi ve odağı değiştirilmeli, engelleyici suçlayıcı yaklaşımdan kaçınılmalıdır. Çocuğun herşeyi öğrenmek isteyeceği, çevresine karşı ilgisinin arttığı ve sosyalleşmeye başladığı bu dönemde anlayacağı ifadelerle sorularına cevap vermek gelişimine katkı sağlayacaktır. Oyun dönemini de içine alan bu süreçte çocuk kurduğu oyunlarla yaratıcılığını sergiler. Cinsel kimliğin oluşmaya başladığı bu dönemde çocuk için rol model anne ve babadır. Kız çocuklarının babalarına, erkek çocuklarının annelerine ilgisinin ağır bastığı dönemdir.

6-11 yaş (Geçiş dönemi)

Toplumsal cinsiyet rollerinin kavrandığı bu dönemde çocukların arkadaşlar arasında gruplaştıkları gözlenir. Kız çocukları kızlarla, erkek çocukları daha çok erkeklerle oynarlar. Çocukta cinsel merak bastırılmıştır. Okul dönemini de içine alan bu süreçte çocuğun başarması ve başarılarının desteklenmesi önemlidir. Çocuk bu yaşta henüz somut düşünebilmektedir.

15-18 yaş (Ergenliğin orta dönemi)

Hormonal ve fiziksel değişimlerle birlikte çocuk için cinsellik diğer dönemlere göre daha öndedir. Cinsel, mesleki ve toplumsal kimliğe ilgi artmıştır. Keşif sürecindedir. Çocuk, “ben büyüdüm, kimse bana karışamaz.Yaşadıklarım benim özelim” diyebilir. Arkadaşlar ailenin önüne geçer. Arkadaş grubuna dahil olmak için risk alabilir, madde kullanımı vb eğilimleri oluşabilir. İlk cinselliğin yaşanması durumu ortaya çıkabilir.

Çocuk İhmali ve İstismarı

İhmal : Çocuğa bakmakla yükümlü kişinin bu yükümlülüğünü yerine getir(e)memesi, beslenme, barınma, uygun ve temiz giyim, tıbbi bakım, sosyal ve duygusal gereksinim gibi temel ihtiyaçlarını karşıla(ya)mamasıdır.

İhmalde eyleme geçmeme söz konusuyken istismarda eylem ve temas vardır. Anlaşılması bakımından bu iki kavramı bu şekilde ayırmak daha kolay olacaktır. Örneğin; çocuğun kaza yaşamaması için önlem almamak ihmal, çocuğu boğmak ya da yakmak istismar davranışlarıdır.

Fiziksel İhmal

• - Çocuğun yeterli beslenememesi,
• - Uygun giydirilememesi
• - Temizliğinin sağlanamaması
• - Kazalara karşı önlem alınmaması

Fiziksel İstismar

Bir çocuğun kaza ile olmayan; vurma, dövme, itme, ısırma, tırnaklama, kesme, yakma, boğma vb sonucu zarar göreceği bir şiddete maruz kalması fiziksel istismardır.

Duygusal İhmal

- Çocuğa sevgi ve ilgi gösterilmemesi

- Yok sayma

- Reddetme

- Eğitim gereksinimlerinin karşılanmaması

- Çocuğu evde yalnız bırakma

Duygusal İstismar

- Çocuğun görünüşü, fikirleri, yetenekleri, korkuları ya da becerileri ile alay etme

- Çocuktan sürekli daha fazlasını isteme, bekleme

- Herhangi neden yokken çocuğu suçlama

- Arkadaşları ya da tanıdıkları yanında çocuğu utandırma ve mahçup etme

- Kendine olan güvenini zedeler şekilde çocuğu eleştirme

CİNSEL İSTİSMAR

Bir çocuğun bir erişkin ya da kendisinden en az 5 yaş büyük bir kişi tarafından cinsel bir amaç ya da tatmin için kullanılması; çocuğun cinsel içerikli bir eyleme/olaya dahil edilmesi veya maruz bırakılmasıdır.

- Cinsel istismar ile ilgili vakalarda yapılan araştırmalarda şu çarpıcı sonuçlarla karşılaşılmıştır.

- Cinsel istismar vakalarının yalnızca %15'i durumu bildiriyor.

- Cinsel istismara uğrayan çocukların

- %10’u 0-3 yaş

- %30’u 4-7 yaş

- %25’i 8-11 yaş

- %35’i 12 yaş ve üstü

- Kızlarda cinsel istismara uğrama oranı 3-4 kat daha fazla

- Cinsel istismar vakası her sosyoekonomik düzeyde görülebiliyor

- İstismarcı genellikle erkek olmakla birlikte

- %5-25 kadın

- İstismarcının %40.7-%66.7'i mağdurun TANIDIKları!!!

- Cinsel istismarın %20-25’i ensest

Cinsel İstismar Davranışları ve Durumları

- Cinsel ilişki ya da cinsel organların vücuda teması

- Cinsel amaçlı dokunma veya okşama

- Cinsel amaç ya da tatmin için çocuğun cinsel organlarını açma, teşhir etme

- Çocuğun pornografik amaçlar için kullanılması, bu tür eylemlere zorlanması, dahil edilmesi

- Çocuğun cinsellik nesnesi olarak kullanılması; cinselliğin ön plana çıkarıldığı ya da açıkça cinsel içerikli şekilde internet ya da medyada yer alması

- Çocuğun cinsel içerikli davranış ya da durumlara maruz bırakılması

- erişkinin cinsel organ ya da bölgesini kasıtlı olarak göstermesi

- pornografik görüntülere maruz bırakılması

- uygunsuz cinsel söylemler ve davranışlar

- Çocuğun kendisinden en az 5 yaş büyük diğer çocuklar tarafından cinsel içerikli bir davranış ya da duruma maruz bırakılması

- cinsel ilişkiye zorlama

- dokunma

- okşama

- cinsel bölgelerin gösterilmesi

- cinsel içerikli oyun ya da aktiviteler

Cinsel İstismarın Belirtileri

Duygusal ve Davranışsal Belirtiler

• Yaşına uygun olmayan cinsel içerikli konulara aşırı merak, bilgi, söylem ve davranışlar sergileme
• Cinsel organlardan nefret etme, kurtulmak isteme,
• Oyunlarda, resimlerinde ya da yaşıt ilişkilerinde aşırı cinsel içeriklere yer verme
• Başka bir nedenle açıklanamayan

- Hırçınlık

- öfke nöbetleri

- kendine ve etrafındakilere zarar verme
• Daha önceden var olmayan alt ıslatma, alt kirletme
• İçe kapanma, mutsuzluk, insanlara güvensizlik, ilgi ve istek azlığı
• Nedensiz korku, gerginlik, ağlamalar
• Anneye aşırı bağımlılık, anneden ayrılamama, yalnız yatamama
• Okul uyumunun ve başarısının kötüleşmesi
• Depresyon
• Unutkanlık, dikkat sorunları
• Evden ve okuldan kaçma, sigara, alkol yada başka maddeler kullanmaya başlama
• İntihar düşünceleri veya girişimleri
• Bir arkadaşının, yakınının evine nedensiz yere gitmeyi istememe, ısrarcı reddetme

Bedensel Belirtiler

• Oturma ya da yürümede zorluk
• Cinsel organ, anüs ya da ağız içinde veya etrafında yara ya da izler
• Vücudun farklı bölgelerinde, düşme ya da çarpmayla oluşması beklenmeyecek tekrarlayıcı yara ya da izler
• Cinsel organ ya da anüste başka bir nedenle açıklanamayan kanama
• Cinsel yolla bulaşan hastalık saptanması
• Gebelik belirtileri ya da tıbbi olarak gebelik saptanması

ÇOCUĞU CİNSEL İSTİSMARDAN KORUMA YOLLARI

Öncelikle ebeveyn çocukla ilgili yeterli takibi yapmalı, ihtiyaçlarının farkına varmalı, duygusal olarak ihmal etmemeli, çocuğun kendisi ile iletişimini kolaylaştıracak ebeveyn-çocuk ilişkisini geliştirilmeli ve en önemlisi, sevgi daim olmalıdır.

Çocuğun yaşı ve gelişimine uygun bir şekilde :

Kendi bedeni ve bedeni üzerindeki hak ve sorumlukları konusunda bilgilendirilmelidir.

Cinsellik, cinsel organlar ve kişisel mahremiyet konularında bilgilendirilmelidir.

Cinsel istismar kapsamına girebilecek davranış ya da durumlara maruz kalan çocuğun bu durumu anne babayla paylaşma kolaylığı sağlanmalıdır.

Cinsel istismar kapsamına girebilecek davranış ya da durumlar hakkında ve böyle bir durumla karşılaşması halinde nasıl tepki göstereceği ya da başedebileceği konusunda eğitilmelidir.

Şüphe veya Tespit Halinde Ne Yapmalıyız ?

Böyle bir durumla karşılan çocuk korku ve endişe içinde olacaktır. Çocuğa karşı sakin ve güven verici yaklaşımda bulunulmalıdır.

Öncelik!!! Birilerini suçlayıcı ya da intikam almak değil istismarı sonlandırmak ve çocuğu koruma odaklı yaklaşım olmalıdır.

Çocukla konuşmak istediklerimizi önceden planlayabiliriz. Durumu anlatmasına yardımcı olmak, ona kapı açmak için şu ifadeler yardımcı olabilir:

- Seninle konuşmak istiyorum.

- Son zamanlarda seni biraz mutsuz görüyorum.

- Çocuklar kendilerini mutsuz eden, üzen şeyleri aileleri ile paylaşırlar.

- Seni seviyoruz ve seni üzen şeyi merak ediyoruz.

- Poponu mu elledi ?Değil !!! Yanlış!!!

- Sana ne yaptığını öğrenmek istiyorum. Doğru.

İstismarın olduğuna dair kesin kanıt çocuğun anlatımı ile birlikte istismarcının bunu itiraf etmesi sonucu oluşur.

Şüphe halinde çocukla sağlıklı ve verimli  iletişim olmazsa çocuğun ikincil örselenmesine neden olabilecek davranışlara yol açılması söz konusu olabilir. Bu nedenle kesinlikle uzman desteği alınmalıdır.

İstismarın Kesinliği Halinde

İstismarın sonlandırılması, çocuğun güvende olacağı şartların yaratılması, çocuğun korunması başlangıçta ele alınması gereken durumlar olmalıdır. Çocuğu koru!!!

Çocuğa karşı olayı küçümsemeyici ve olay olmamışcasına yok sayarak bir yaklaşımdan kaçınılmalıdır. Yaklaşım hiçbirşey olmamış gibi de abartılı da olmamalıdır. Yok saymamalı!!!

Olanlardan kendinizi ya da çocuğu suçlamamalısınız. Suçlamamalı!!!

Çocuk için güvenli bir sığınak olup ona güven vermelidir. Güven ver!!

Çocuğun mahremiyetine saygı duyup olay herkesle paylaşılmamalıdır. Herkese anlatma!!!

Hukuki mercilere bildirilmelidir!!!

Acil olarak, çocuk ve aile için uzman ve hekim desteği alınmalıdır. 

                                                                                           Koray AYDIN

                                                                                           Pedagog

Yararlanılan Kaynaklar :
Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı 1 / Tanımlar
Prof. Dr. Oğuz Polat SEÇKİN YAYINCILIK

Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı 2 / Önleme ve Rehabilitasyon
Prof. Dr. Oğuz Polat SEÇKİN YAYINCILIK


Çocuklarımızla Cinsellik Hakkında Nasıl Konuşalım? Bebeklikten Gençliğe CinsellikProf. Dr. Bengi Semerci ALFA YAYINLARI